Montaż w przemyśle lotniczym - wstęp

Autor: dr inż. Mariusz Dąbrowski

Źródło: opracowanie pt. "Montaż w przemyśle lotniczym", CIOP-PIB, 2021

Polski przemysł lotniczy zatrudnia ponad 20 tys. pracowników, w tym wielu w montażu lotniczym obejmującym procesy łączenia materiałów i struktur lotniczych. Pracownicy wytwórni lotniczych wykonujący te prace narażeni są na zagrożenia mechaniczne, hałas, czynniki chemiczne i zapylenie, a także uciążliwości występujące w tych procesach technologicznych związane zwłaszcza z obciążeniem fizycznym i wymuszoną pozycją pracy.

W procesach technologicznych montażu w lotnictwie konieczne jest transportowanie wielkogabarytowych elementów oraz wykonywanie wielu prac w trudnych warunkach (na wysokości, w zamkniętych ciasnych przestrzeniach, w niewygodnej pozycji, przy braku dobrej widoczności itp.).

Do łączenia materiałów w lotnictwie stosuje się m.in. zgrzewanie, spawanie, lutowanie twarde, klejenie, nitowanie i połączenia kombinowane. Poszukiwane są nowe rozwiązania w celu usprawnienia tych procesów lub zwiększenia wytrzymałości mechanicznej połączeń. Procesy łączenia stanowią niezwykle istotną i odpowiedzialną część produkcji lotniczej, gdyż, jakość wykonania połączeń decyduje w znacznym stopniu o trwałości i wytrzymałości konstrukcji lotniczej, a w konsekwencji o bezpieczeństwie podróżnych i załogi.

Bezpieczeństwo statków powietrznych opiera się na niezawodności silników, systemów sterowania oraz innych układów i zespołów mechanicznych, hydraulicznych, elektrycznych i elektronicznych. Niezwykle ważną rolę odgrywa też wytrzymałość i trwałość konstrukcji nośnej i poszycia statku, zależna od zastosowanych materiałów oraz technologii i jakości połączeń. Tradycyjnie w konstrukcjach lotniczych stosowane są metale takie, jak stopy aluminium i tytanu oraz stal, a także materiały kompozytowe, zwykle wielowarstwowe na bazie włókien szklanych i węglowych spojonych żywicami epoksydowymi lub akrylowymi oraz o lekkiej i wytrzymałej strukturze komorowej. Poszukiwane są nadal do tych zastosowań nowe materiały i powłoki ochronne.

Wieloetapowa kontrola jakości połączeń na różnych etapach wytwarzania i montażu konstrukcji lotniczych jest niezbędna w celu wyeliminowania jak największej liczby możliwych błędów i uszkodzeń do których mogło dojść podczas realizacji tych procesów produkcyjnych. Nigdy nie ma jednak stuprocentowej pewności, że udało się wykryć wszystkie defekty. Często ujawniają się one dopiero po okresie długoletniej eksploatacji, a prowadzone na bieżąco kontrole nie zawsze zdążą na czas wykryć niebezpieczne symptomy. Ograniczanie ryzyka zawodowego oraz podejmowanie działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa i komfortu pracy w stosowanych w wytwórniach lotniczych procesach łączenia materiałów mogą przyczynić się do zmniejszenia liczby defektów połączeń wytwarzanej konstrukcji lotniczej.